Τίτλος Προγράμματος
«Ένας σημαντικός υδάτινος αποδέκτης της περιοχής της Ξάνθης: ο ποταμός Κόσυνθος»
Επίπεδο/ Βαθμίδα: Ε΄- ΣΤ΄ Δημοτικού
Γνωστικό αντικείμενο: Γεωγραφία
Τάξη: Ε΄ τάξη
Πρόγραμμα Σπουδών
Σύνδεση με το Πρόγραμμα Σπουδών του 2023 στις ενότητες: Γεωγραφία, Εργαστήρια Δεξιοτήτων, Ιστορία, Τ.Π.Ε.
Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης
- Ποιοτική εκπαίδευση
- Καθαρό νερό και αποχέτευση
- Βιώσιμες πόλεις και κοινότητες
- Ζωή στο νερό
- Ζωή στη στεριά
- Συνεργασία για τους στόχους
Θεματική Ενότητα
- Εργαστήρια Δεξιοτήτων
- Ενεργός Πολιτειότητα
- Βιβλία μαθητή/μαθήτριας – Γνωστικό Αντικείμενο Γεωγραφίας, Ιστορίας, Τ.Π.Ε.
Σύντομη περιγραφή του Προγράμματος
Το Πρόγραμμα αποσκοπεί στη γνωριμία των μαθητών/μαθητριών με τον τόπο τους καισυγκεκριμένα με το φυσικό περιβάλλον του ποταμού Κόσυνθου, ενός σημαντικού ποταμού της Θράκης, μήκους 55 χλμ, ο οποίος πηγάζει από τις ανατολικές πλαγιές του όρους Ερύμανθου ή Χαϊντού (της οροσειράς της κεντρικής Ροδόπης), διατρέχει όλο τον νομό Ξάνθης διασχίζοντας τα Πομακοχώρια, διαρρέει την ίδια την πόλη της Ξάνθης και, αφού ανοιχτεί στην πεδιάδα, εκβάλει στη λίμνη Βιστωνίδα κοντά στη βυζαντινή Αναστασιούπολη (Περιθεώριο).
Πρόκειται για έναν σπάνιο οικολογικό βιότοπο που φιλοξενεί πλούσια χλωρίδα και πανίδα προσφέροντας καταφύγιο σε πολλά είδη φυτών και ζώων. Μέσα από βιωματικές και άλλες δράσεις, οι μαθητές/μαθήτριες θα ερευνήσουν την κατάσταση του υδάτινου αποδέκτη του ποταμού, προκειμένου να εντοπίσουν παράγοντες που τον απειλούν και θα αναζητήσουν την πορεία του Κόσυνθου (από τις πιο μακρινές πηγές του στα ΒΔ του νομού Ξάνθης, την πεδινή του πορεία και το τέλος της διαδρομής του στη λίμνη Βιστωνίδα), αναδεικνύοντας την τοπική οικολογική ταυτότητα, τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος, της αειφορίας και της εξοικονόμησης νερού, καθώς και της ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας.
Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα
- Ανάπτυξη της γνώσης για την Τοπική Γεωγραφία (και την τοπική ιστορία) του ποταμού Κόσυνθου και της ευρύτερης περιοχής από την οποία πηγάζει (όρος Ερύμανθος ή Χαϊντού) και στην οποία εκβάλλει (λίμνη Βιστωνίδα).
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων παρατήρησης, έρευνας και συνεργασίας μέσα από ομαδικές εργασίες και δραστηριότητες πεδίου.
- Χρησιμοποίηση βασικών ψηφιακών εργαλείων για την αναζήτηση, οργάνωση και παρουσίαση πληροφοριών σχετικών με το θέμα.
- Ενίσχυση της ικανότητας συλλογικής δράσης των μαθητών/μαθητριών.
- Ανάπτυξη θετικής στάσης σε ό,τι αφορά το φυσικό υδάτινο περιβάλλον.
- Καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης, ευαισθητοποίηση και στάση δέσμευσης για την προστασία του υδάτινου αποδέκτη και την υποστήριξη βιώσιμης διαχείρισης.
- Ανάδειξη της περιοχής μέσω των εκπαιδευτικών επισκέψεων.
- Καλλιέργεια δεξιοτήτων στις Τ.Π.Ε. με τη δημιουργία ψηφιακού διαδραστικού χάρτη, καθώς και ψηφιακού άλμπουμ, που θα αντανακλούν την εμπειρία των μαθητών/τριών από το πρόγραμμα.
Πεδίο Υλοποίησης
- Προορισμοί γύρω από το Σχολείο (σε απόσταση περπατήματος).
- Προορισμοί σε απόσταση από το Σχολείο (απαιτείται η μετάβαση με συγκοινωνιακό μέσο).
- Ο ψηφιακός χώρος του διαδικτύου.
Φάσεις Υλοποίησης
Διερεύνηση (4 διδακτικές ώρες)
Οι μαθητές συζητούν τι γνωρίζουν για τον ποταμό Κόσυνθο και τι επιθυμούν να μάθουν. Με τη βοήθεια του/της εκπαιδευτικού, οργανώνουν ερωτήματα για την Τοπική Γεωγραφία, όπως:
- Πόσο σημαντικό είναι το οικοσύστημα του ποταμού Κόσυνθου;
- Τι γνωρίζουμε για τη βλάστηση που περιβάλλει τον ποταμό κατά μήκος της διαδρομής του (παραποτάμια δάση, υδροχαρή δάση κλπ);
- Τι γνωρίζουμε για την πανίδα που περιβάλλει τον ποταμό κατά μήκος της διαδρομής του (ορνιθοπανίδα, ιχθυοπανίδα, θηλαστικά κλπ);
- Πώς επηρεάζει η γεωγραφική του θέση το περιβάλλον και τους ανθρώπους που ζουν κατά μήκος του ποταμού;
- Τι έχει αλλάξει στο πέρασμα του χρόνου (αρχαία χρόνια, βυζαντινή περίοδος, τρέχουσα εποχή);
- Ποιες ανθρώπινες κατασκευές-παρεμβάσεις μπορούμε να συναντήσουμε κατά μήκος του ποταμού Κόσυνθου (φράγματα, γεφύρια, νερόμυλοι, κάστρα-φρούρια κλπ);
- Ποια είναι τα προβλήματα πανίδας και χλωρίδας του οικοσυστήματος του ποταμού;
- Ποιοι είναι οι παράγοντες που τον απειλούν (μειωμένη ροή ή/και ξήρανση, ρύπανση από σκουπίδια και χημικά εξαιτίας της μη ορθολογικής διαχείρισης απορριμμάτων);
- Ποιος είναι ο βαθμός αλληλεξάρτησης της κατάστασης των δύο υδάτινων αποδεκτών της περιοχής της Ξάνθης, δηλαδή του ποταμού Κόσυνθου και της λίμνης Βιστωνίδας;
Εργαλεία: χάρτες, φωτογραφίες, βιβλία, διαδίκτυο, ομαδικές συζητήσεις.
Προετοιμασία/Σχεδιασμός (6 διδακτικές ώρες)
- Κατανομή ομάδων και ανάθεση εργασιών (ερευνητές, αρθρογράφοι, παρουσιαστές κλπ.)
- Καταγραφή προορισμών-επίσκεψη στο πεδίο: Δασικό Χωριό Ερύμανθου, Πομακοχώρια Ξάνθης, Λίμνη Βιστωνίδα, ΚΕΠΕΑ Βιστωνίδας, Πόρτο Λάγος (λιμάνι και αλιευτικός συνεταιρισμός).
- Επαφές με συνεργαζόμενους φορείς: Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής-Ειδική Γραμματεία Υδάτων, Δήμος Ξάνθης, Δήμος Μύκης, Δήμος Αβδήρων, ΚΕΠΕΑ Βιστωνίδας, Δασαρχείο Ξάνθης (κατασκευή και συντήρηση φραγμάτων στον ποταμό Κόσυνθο).
- Προετοιμασία υλικού: βιβλία, χάρτες, ψηφιακές βάσεις δεδομένων, μαγνητόφωνα συνεντεύξεων, φωτογραφικές μηχανές, κυάλια παρατήρησης, τετράδια, tablets.
Υλοποίηση (10 διδακτικές ώρες)
- Δημιουργία Βιβλίου Πληροφοριών και αναζήτηση επιπρόσθετου υλικού στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ξάνθης και σε ψηφιακές βάσεις δεδομένων.
- Καθημερινή διασύνδεση (ανάλογα με τη θεματική ενότητα) με τα Δ.Ε.Π.Π.Σ. και Α.Π.Σ.
- Συνεντεύξεις με υπαλλήλους εμπλεκόμενων φορέων (συγκέντρωση και καταγραφή πληροφοριών).
- Επίσκεψη στο Δασικό Χωριό Ερύμανθου και στα Πομακοχώρια της Ξάνθης (επίσκεψη στο πεδίο).
- Επίσκεψη στις εκβολές του ποταμού Κόσυνθου στον υδροβιότοπο της λίμνης Βιστωνίδας με ξενάγηση από ειδικούς επιστήμονες (επίσκεψη στο πεδίο).
- Επίσκεψη στο ΚΕΠΕΑ Βιστωνίδας (επίσκεψη στο πεδίο).
- Συνεντεύξεις με κατοίκους της περιοχής (συγκέντρωση και καταγραφή πληροφοριών).
- Φωτογράφιση, βιντεοσκόπηση και καταγραφή εμπειριών.
- Ομαδικές εργασίες ανά θεματική (χλωρίδα, πανίδα, γεφύρια, νερόμυλοι, κάστρα κλπ).
- Εκπόνηση εργασιών και παρουσίασής τους κάνοντας χρήση του λογισμικού δημιουργίας και παρουσίασης διαφανειών Power Point ανά ομάδα μαθητών/τριών.
- Δημιουργία αφισών, κατασκευή μακέτας ανά ομάδα μαθητών/τριών.
- Συγκέντρωση φωτογραφικού υλικού, χαρτών και πληροφοριών για το οικοσύστημα του ποταμού Κόσυνθου.
Επικοινωνία-Διάχυση (5 διδακτικές ώρες)
- Δημιουργία παρουσίασης (μέσω του λογισμικού Power Point) για τον φυσικό και περιβαλλοντικό θησαυρό του ποταμού Κόσυνθου.
- Δημιουργία αφισών/τρίπτυχων και Έκθεση Φωτογραφίας και πολιτιστικών δημιουργιών στην αίθουσα εκδηλώσεων- πολλαπλών χρήσεων του Σχολείου.
- Συγγραφή άρθρου και ανάρτησή του στην Ιστοσελίδα του Σχολείου, καθώς, επίσης, και του φωτογραφικού υλικού από το οικοσύστημα του ποταμού Κόσυνθου.
- Παρουσίαση του σχεδίου δράσης ενεργού πολιτειότητας των μαθητών/τριών στην αίθουσα εκδηλώσεων – πολλαπλών χρήσεων του Σχολείου προς όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας: μαθητές/μαθήτριες όλων των τάξεων, εκπαιδευτικοί, γονείς/κηδεμόνες.
- Διοργάνωση εκδήλωσης στο Δημοτικό Αμφιθέατρο της Ξάνθης για την παρουσίαση του σχεδίου δράσης ενεργού πολιτειότητας των μαθητών/τριών προς άλλες Σχολικές Μονάδες και την ενημέρωση των τοπικών φορέων και της τοπικής κοινωνίας (διάχυση της δράσης).
Αναστοχασμός (3 διδακτικές ώρες)
- Οι μαθητές/μαθήτριες απαντούν σε ερωτήσεις:
- Τι μάθαμε για τον ποταμό Κόσυνθο που δεν γνωρίζαμε;
- Πώς νιώσαμε κατά τη διάρκεια των δράσεων;
- Επιτεύχθηκαν όλοι οι στόχοι;
- Αξιοποιήθηκαν πηγές και εξωτερικοί φορείς;
- Ποιες δραστηριότητες ήταν οι πιο ενδιαφέρουσες;
Κλπ.
2. Δραστηριότητες: Καταγραφή των σκέψεων και των συναισθημάτων που αναδύθηκαν στο ημερολόγιο της τάξης, ατομικά και ομαδικά φύλλα αξιολόγησης, δημιουργία portfolio, σύνθεση μικρού video, σύνθεση τραγουδιού ή/και ποιήματος, δημιουργία επιτραπέζιου παιχνιδιού με θέμα τη διαδρομή του ποταμού και τίτλο «Το ταξίδι του ποταμού Κόσυνθου: από το όρος Ερύμανθος (Χαϊκού) στις όχθες της λίμνης Βιστωνίδας».